- Nói bừa? Nhưng không phải vô nghĩa.
Cách nói chuyện của Vương Tiểu Ất rất lạ, ông ta hay chuyển đề tài đột ngột, cho thấy đây là người có cách tư duy thiên mã hành không:
- Mạng xã hội của em ở Mỹ có nhiều bạn học của tôi dùng đấy, phản hồi không tệ, cứ tiếp tục thế nhé, tôi nghe nói bên Mỹ lại tiếp tục huy động vốn rồi. Tôi tò mò điều này, ví như em chỉ là sinh viên năm thứ hai, những thứ hiện tại học được trong trường thực sự đủ cho em quản lý công ty?
- Không có nguyên nhân sâu xa gì đâu ạ, em cũng không phải nhà âm mưu như người ta nói, có lẽ em khởi đầu gặp chút may mắn, xây được ngôi nhà cao, bây giờ em đi bước nào học bước nấy, kiến thức ở trường đóng góp từng viên gạch làm vững chắc ngôi nhà đó, kiến thức thì vững chắc vẫn tốt hơn.
Cuộc nói chuyện rất hòa hợp, thoải mái, nhưng Tô Xán biết mỗi câu nói của mình rất có thể là nguyên nhân khiến Vương Tiểu Ất đưa ra kết quả xử trí cuối cùng, mà y không hiểu Vương Tiểu Ất nghĩ gì, nên lúc này mà nói, nghĩ sao nói vậy luôn tốt.
Vương Tiểu Ất nhìn Tô Xán chăm chú nói:
- Năm nay World Cup ở Nhật Hàn, Pháp bảo vệ quán quân, còn Bồ Đào Nha, Argentina những đội bóng đầy ngôi sao lại bị loại ở vòng bảng. Tiếng tăm, truyền thống, thiên phú, tiền bạc, đều không giúp họ vào vòng trong, em có biết vì sao không?
Tô Xán lắc đầu:
- Em chỉ biết xem bóng đá chứ không tìm hiểu ạ.
- Bởi vì bọn họ đã quên đi trách nhiệm, trách nhiệm với đội bóng, trách nhiệm với quốc gia. Tôi luôn nhấn mạnh điều này, tôi hi vọng mỗi sinh viên của trường ta không phải là nhà phê bình ngồi trên cao chỉ trích người khác, không phải là nhà bình luận đứng góc độ bàng quan phê phán xã hội, mà là một phần tử thực sự có trách nhiệm trong cuộc sống này.
Vương Tiểu Ất lấy giẻ trong túi lau kính:
- Cuộc sống có rất nhiều áp lực, ai cũng vậy cả thôi, thành công hay thất bại không hoàn toàn đánh giá được mỗi một con người. Mỗi phần tử trong xã hội này đều gánh trách nhiệm riêng, nếu hai mươi năm, có ai tự hỏi lại mình hai mươi năm qua đã làm gì, liệu có xứng với điều trường học bồi dưỡng cho không? Câu hỏi đó là trách nhiệm mà tôi nhấn mạnh, là đáp án phá đề. Không phải là người lãnh đạo xã hội phát triển, hay có tài lãnh tụ quốc gia gánh vác trọng trách quốc gia mới là có trách nhiệm.
- Nhìn từ tư tưởng của em, tôi biết em luôn không hài lòng trường học trở nên hành chính hóa, quyền lực hành chính áp đảo sự thừa nhận về học thuật. Mọi người đều biết đề bài này, nhưng không thể giải quyết được. Xã hội hiện đại cạnh tranh kịch liệt, cho nên đại học ngày càng phải khuất phục yêu cầu điều phối tài nguyên của xã hội và chính phủ, học thuật và thị trường ngày càng liên kết chặt chẽ với nhau, nghiên cứu học tập thành hành vi thương nghiệp, vì cái gọi là chỉ tiêu mà cạnh tranh kịch liệt, đại học tự giác thành mộ bộ phận của hệ thống quan liêu, ngay cả tôi cũng thường xuyên phải đi chạy tiền. Chúng ta có nhiều giáo viên, nhiều đề tài nghiên cứu, cần tài nguyên, cần tiền quốc gia, bánh chỉ có một miếng, mà trường đại học vươn tay nhiều như thế, không khuất phục hành chính, làm sao có tiền, làm sao nghiên cứu được? Dưới mệnh đề mâu thuẫn đó, khiến chủ nghĩa cơ hội và chủ nghĩa công lợi thịnh hành... Tôi chỉ là hiệu trưởng một trường, có lẽ trong mắt em chuyện tôi làm có thể sinh ra nhiều ảnh hưởng, nhưng dưới hoàn cảnh lớn, ảnh hưởng cá nhân không là gì. Rất nhiều chuyện mọi người đều thấy cả, nhưng không ai chạm vào, vì cậy cái vẩy ra, sẽ chạm tới vô số mạch máu. Năng lực của tôi vẫn còn nhiều thứ không cải biến được, quá cấp tiến chỉ dẫn lửa thiêu mình, khiến người sau nhìn vào chùn bươc... Ôi, làm quốc sĩ khó lắm thay.
Một câu "làm quốc sĩ khó lắm thay" khiến Tô Xán đồng cảm, thế giới này chẳng phải là thế sao, người ta nhìn thấy rất nhiều thứ, không phải chỉ dựa vào một lòng nhiệt huyết mà cải biến được, đây là một quá trình cần bố cục và tiến bộ từng bước.
Đồng thời lòng trầm xuống, chẳng lẽ Vương Tiểu Ất định hi sinh mình?
- Tôi không thay đổi được tất cả, nhưng tôi đảm bảo ngày nào tôi còn là hiệu trưởng đại học Thượng Hải, tôi sẽ không để trường học này trách nhiệm xã hội của nó, chỉ cần có sinh viên trường kiên trí trách nhiệm, bất kết trường học hành chính hóa ra sao, vẫn có thể giữ được sứ mệnh của bản thân nó.
Vương Tiểu Ất nhìn sang Tô Xán, mắt kính lóe sáng ánh nắng, đôi mắt nhỏ của ông ta ẩn hiện phía sau mang trí tuệ cao thâm:
- Việc em làm ở diễn đàn kinh tế gây ra cho tôi vô vàn phiền toái, có nhiều kẻ dùng quyền lực hành chính áp lực khiến tôi phải xử trí em... Xử trí cái buồi ấy.
Tô Xán chấn kinh nhìn Vương Tiểu Ất, vừa rồi y còn lấy ánh mắt học sinh của Hogwarts nhìn hiệu trưởng Albus Dumbledore vĩ đại của họ, thoáng trong mắt y cụ già cao gầy ấy cái biến thành lão Hagrid.
- Chuyện tôi muốn làm trừ lấy văn kiện quốc vụ viện ra ép, nếu không đừng hòng kẻ nào có thể vênh váo trước mặt tôi. Nếu đuổi em ra khỏi trường, chẳng phải giống như tôi nói lúc nãy, khiến người có trách nhiệm nhìn vào phải chùn bước sao? Còn nói gì tới bồi dưỡng trách nhiệm, khác gì tát vào mặt mình.
Vương Tiểu Ất kệ cái mặt chấn kinh của Tô Xán, càng nói càng hung hăng:
- Cho nên nếu em bị đuổi khỏi trường cũng phải là do điểm GPA của em tụt xuống quá ngưỡng chấp nhận, số lần cảnh cáo chính quy trường vượt mức cho phép, nếu không thì không có lý do nào có thể đuổi được em hết.
Tô Xán há hốc mồm nhìn vị hiệu trưởng ngang ngược như thổ phỉ cướp tiền, đột nhiên thấy bóng dáng ông trở nên vô cùng cao lớn vĩ đại, Tô Xán học được rất nhiều thứ từ rất nhiều người, từ nhân vật nhỏ như ba người bạn cùng phòng, tới nhân vật lớn giống Vương Bạc, nhưng hôm nay y mới nhìn thấy hình mẫu mình đáng noi gương, chỉ cho y thấy định hướng cuộc đời. Mắt hoa lên, hai năm sau rời trường này, có lẽ y quên đi nhiều thứ, nhưng không thể quên được ánh mắt trí tuệ sau cái kính gọng vàng kia.
Vương Tiểu Ất mỉm cười:
- Bên ngoài kia còn nhiều người như vậy xếp hàng đợi đón em lên thuyền, làm gì có chuyện tôi chắp tay dâng ra, tôi không muốn nhiều năm sau người ta hỏi em học trường nào, tôi không muốn em trả lời cái tên khác. Nhiều năm sau tôi lại tổ chức lễ trở lại trường mà không có tên em trong danh sách...
Nói tới đó đột nhiên ông hạ thấp giọng, xòe 5 ngón tay ra:
- Cho em biết, vừa rồi ở lễ trở lại trường, sinh viên cũ đã khảng khái quyên góp cho trường gần 50 triệu, đây là số tiền thực sự gửi vào tài khoản trường nhé, chưa tính hỗ trợ về máy móc kỹ thuật hay nhiều tài sản phi vật chất khác, chính vì có nó tôi mới có thể ưỡn thẳng lưng chống lại bất kỳ áp lực nào.
Tô Xán dở khóc dở cười, vị hiệu trưởng này lúc thì thông thái trí tuệ, cao lớn vĩ đại, lúc thì ngang ngược thô bỉ, bây giờ gian xảo hèn mọn nhắc khéo y tài trợ cho trường, không biết con người thật ông ta là thế nào nữa.
- Chỉ có thế thôi, tôi có cuộc họp phải về, em yên tâm học tập phát triển sự nghiệp, không cần lo cái khác.
Vương Tiểu Ất thấy Tô Xán mặt ngơ ngác thì hài lòng lắm, xoay người đi cười:
- Nhớ kỹ, cái gọi là trường cũ là nơi em có thể một ngày chửi trăm lần, nhưng không cho người khác chửi một lần. Mà cái trường này của em, tôi yêu cầu là Đại học Thượng Hải, cũng chỉ có thể là Đại học Thượng Hải.
Vương Tiểu Ất đi rồi, Tô Xán chưa hết chấn động, thầm nghĩ bây giờ mình có kể lại cuộc nói chuyện kinh thế hãi tục vừa rồi có lẽ cũng không ai tin, có một điều quả nhiên là hiệu trưởng ĐH Thượng Hải, không làm y thất vọng.
Đi đến cái ghế dài ở sân ngồi xuống nghỉ ngơi, Tô Xán cần phải tiêu hóa những lời Vương Tiểu Ất nói vừa rồi.
- Gọi điện thoại vào di động thì tắt máy, tới phòng không có, đến lớp không thấy, thiếu chút nữa làm tôi chạy tuốt từ Bắc Kinh về đây thành vô nghĩa, cậu muốn chết à?
Cuối mùa thu năm 2002, Tô Xán đang cúi đầu suy nghĩ thì thấy một đôi chân dài trắng trẻo, một mùi thơm quen thuộc, ngẩng ầu lên thấy cô gái mà y vốn cho rằng sắp biến mất trong cuộc đời mình giống đám mây tan đi không còn dấu vết gì lại xuất hiện.