Nam Minh là tên hiệu của Chư Đại Thụ, trước khi chia tay với Sa Vật Lược, Thẩm Mặc ngoại trừ thư giới thiệu của quan phương, còn dẫn kiến ông ta cho Chư Đại Thụ tại Bắc Kinh, mời hắn chiếu cố giúp.
Thẩm Mặc thầm nghĩ, ông sống cũng an ổn, chắc sẽ không định di dẫn nữa chứ? Liền cười nói:
- Thực sự là xin lỗi, ta hồi kinh cũng đã hơn một năm rồi, nhưng vì đủ loại nguyên nhân nên không cơ hội gặp mặt với ông.
- Việc của đại nhân ta cũng nghe Nam Minh tiên sinh nói qua. - Sa Vật Lược nói: - Ngài vất vả vì quốc sự, hoàn toàn không cần bận lòng cho ta.
- Thời gian vẫn có mà. . .
Thẩm Mặc khoát tay nói:
- Ông nói với ta một chút tình hình sau khi tiến kinh đi, đúng rồi. . .ông bắt đầu truyền giáo chưa?
- Ha ha. . .
Sa Vật Lược nhún nhún mũi, cười khổ nói:
- Trắc trở hơn nhiều so với trong tưởng tượng, ta tại Ma Cao, tại Phúc Kiến, tại Thượng Hải, đó đều là những thành phố cởi mở, mọi người cũng không xa lạ gì với người ngoại quốc, giao lưu tương đối dễ dàng.
Thoáng dừng lại mới nói:
- Nhưng tại Bắc Kinh, ngoại trừ một số quan viên từ phía Nam đến làm quan, đại bộ phận bình dân đều chưa thấy qua người như ta. Ta đi tới đâu đều có người theo đuôi, ta vừa nói thì họ lại cười rồi bỏ đi ngay, nhìn ta như thể nhìn quái vật vậy.
- Ha ha. . .
Thẩm Mặc cười rộ lên:
- Ít thấy sẽ lạ thôi, cái này cũng hết cách.
- Dưới loại tình huống này, ta chỉ có thể trước tiên đặt việc truyền giáo qua một bên.
Sa Vật Lược cười nói:
- Tinh lực chủ yếu đều đặt trên việc dùng để học tập và lý giải tập tục của Đại Minh, nghiên cứu kinh điển thư tịch truyền thống, để cho mình từ trong đến ngoài đều không khác gì người Đại Minh. . . Như vậy, mới có thể kết giao bằng hữu với người kinh thành.
Thật ra ông ta tích cực học tập văn hóa Trung Quốc còn có một mục đích, là vì đem đạo Thiên Chúa dung hợp vào kinh thư cổ đại của Trung Quốc. . .Ông ta mất công phu rất lớn, từ trong các sách như [Trung Dung], [Kinh Thi], [Chu Dịch], [Thượng Thư] trích ra các điều mục có quan hệ tới 'Thiên' và 'Đế', dùng để so sánh với Chúa Trời trong đạo Thiên Chúa của phương tây, vì làm chuẩn bị cho đạo Thiên Chúa càng dễ được người Minh triều tiếp nhận.. Đương nhiên, không cần thiết nói tỉ mỉ như vậy với Thẩm Mặc.
- Ông thật có lòng.
Thẩm Mặc gật đầu nói:
- Người của quốc gia này có truyền thống thâm căn cố đế, không tôn trọng những truyền thống này sẽ không thể sinh hoạt trong xã hội này, càng miễn bàn đến truyền giáo.
Thẩm Mặc thấy Vương đang ở cửa ra hiệu gắp món ăn, liền cười nói:
- Đến giờ cơm rồi, chúng ta vừa ăn vừa nói chuyện đi.
Rồi bảo Vương:
- Ăn ngay ở đây đi.
Vương liền dẫn người mang tới bàn ăn, lại bưng chậu đồng lên, mời hai người rửa tay, rồi mới lấy ra bốn mặn, bốn thanh tám dạng thức ăn từ trong hộp thức ăn bày ra bàn. . . Mặc dù không phong phú, nhưng đều rất tinh xảo, Vương rất am hiểu sâu khẩu vị của bộ đường đại nhân.
- Thời gian đi làm nên không uống rượu với ông được. - Thẩm Mặc nói với Sa Vật Lược: - Nhưng ông có thể uống một chút...
- Khách tùy chủ tiện. - Sa Vật Lược lắc đầu cười nói: - Đại nhân không uống, ta cũng không uống.
- Vậy ta lấy trà thay rượu. - Thẩm Mặc nâng chung trà lên, giơ lên với Sa Vật Lược: - Vì chúng ta gặp lại cụng ly.
- Kính đại nhân.
Sa Vật Lược vội vàng hai tay nâng chung trà lên, nhẹ nhàng chạm một cái với Thẩm Mặc, hớp một ngụm rồi đặt ly trà xuống:
- Sự nhiệt tình của đại nhân làm ta thấy ấm áp như ở nhà.
- Hữu bằng tự viễn phương lai, bất diệc thuyết hồ?(Luận ngữ: Có bầu bạn từ phương xa tìm đến như vậy chẳng vui lắm sao?)
Thẩm Mặc khiêm tốn cười ra tiếng, hai người an tĩnh dùng cơm một lúc, y lại hỏi:
- Như vậy ngoại trừ học tập, ông còn làm gì nữa không?
- Vẫn theo chỉ thị của đại nhân, đem một số khoa học kỹ thuật của Âu Châu còn có đồ vật mới lạ của Tây Dương giới thiệu cho mọi người, hấp dẫn sự quan tâm của người Đại Minh.
Sa Vật Lược vội vàng đặt đũa xuống, nhỏ nhẹ nói:
- Còn dùng Tây y chữa bệnh cho dân chúng, theo đó số bệnh nhân được chữa khỏi ngày càng nhiều, ta cũng có chút danh khí. . .
- Đây đều là làm chuẩn bị cho truyền giáo phải không? - Thẩm Mặc ung dung nói: - Giê xu giáo hội của các người bên kia thúc dục ông rồi chứ?
- Đều không thể gạt được đại nhân. - Sa Vật Lược hơi ngượng nói: - Thượng cấp của ta, hội trưởng của Giê xu giáo hội La Diệu Lạp(Ignacio de Loyola) ra lệnh cho ta mau chóng triển khai công tác, cầu được quyền lợi hợp pháp truyền giáo tại Đại Minh cho hội Giê xu.
Dừng lại một chút mới nói:
- Cho nên ta cố ý tới nha môn bái phỏng đại nhân, bởi vì đây là một lần thỉnh cầu chính thức.
Thẩm Mặc ngồi thẳng người nói:
- Mời nói.
- Giê xu giáo hội chuẩn bị một thuyền lễ vật và đã đưa đến kinh thành, mời đại nhân thay mặt tiến hiến cho hoàng đế bệ hạ.
Sa Vật Lược lấy ánh mắt mong mỏi nhìn Thẩm Mặc:
- Cũng thay giới thiệu.
Trong mắt ông ta, tham kiến hoàng đế là chìa khóa để mở ra truyền giáo.
- Ta rất vui lòng cống hiến sức lực. - Thẩm Mặc cười ra tiếng, bưng ly trà khẽ uống một ngụm, lại áy náy nói: - Nhưng theo ta thấy, ông rất có thể sẽ không đạt được mục đích.
- Vì sao? - Sa Vật Lược có chút lo lắng nói: - Theo ta được biết, quý quốc tự do về tôn giáo mà...
- Ông nói không sai. - Thẩm Mặc thản nhiên nói: - Nhưng tình thế mạnh hơn người, ai cũng không có biện pháp.
Rồi y cầm lấy khăn ướt trên bàn lau tay:
- Chắc ông cũng biết, quốc gia của ta vừa mới mất đi một vị hoàng đế. . .
- Đúng vậy, trong lúc quốc tang, ta còn từng cầu phúc cho tiên đế nữa mà.
Sa Vật Lược khôi phục trấn định, thầy tu không thiếu nhất đó là kiên trì, bằng không thì cũng làm không được nghề này.
- Vậy thì ông nên biết, khi tiên đế tại vị, bởi vì trầm mê một loại tôn giáo, không chỉ xây dựng rầm rộ, nuôi dưỡng giáo đồ, thậm chí còn hoang phế chính sự, cả ngày tu luyện cùng các giáo đồ. Ngay cả cuối cùng nguyên nhân qua đời cũng bị hoài nghi là ăn phải đan dược do giáo đồ tiến hiến.
Thẩm Mặc thấp giọng nói:
- Hiện tại Hình bộ đang thẩm vấn việc này, chắc ông cũng có nghe nói qua rồi chứ?
- Có nghe nói qua. - Sa Vật Lược gật đầu nói: - Có người nói [Di Chiếu] của tiên đế còn có trên [Đăng Cực Chiếu] của tân bệ hạ đều nhấn mạnh phải trừng phạt nghiêm khắc những giáo đồ này mà.
- Nói rất đúng. - Thẩm Mặc nói với vẻ mặt bi thương: - Hoàng đế bệ hạ cùng các đại thần phổ biến cho rằng, tiên đế bởi vì tôn giáo mà hại nước, thậm chí tổn hại long thể, sự tín nhiệm đối với tôn giáo đã giảm đến cực điểm, thậm chí bắt đầu phản cảm với nhân sĩ tôn giáo.
Lời này nói ra từ trong miệng Lễ bộ thượng thư của Đại Minh nên đả kích đối với Sa Vật Lược có thể nghĩ, mặc dù đã nhìn quen mưa gió, nhưng vẫn khó nén thất thố:
- Đại nhân, vậy ta nên làm cái gì đây?
- Ông yên tâm, Đại Minh là nước văn minh, nhất định sẽ không xảy ra sự kiện cực đoan tôn giáo như Châu Âu. - Thẩm Mặc có chừng có mực nói: - Ta chỉ cho rằng, hiện tại yết kiến hoàng đế khả năng kết quả sẽ không tốt lắm.
- Vậy thôi không gặp. - Sa Vật Lược nóng nảy, ôm quyền nói: - Xin đại nhân nhất thiết đừng phân biệt đối xử đối với bản giáo.
Một nước cờ vội, ông ta cũng rất ít khi dùng sai thành ngữ.
- Đừng có gấp, đừng có gấp. - Thẩm Mặc cười trấn an ông ta: - Thái độ nhất quán của ta sẽ không thay đổi, tựa như ở Thượng Hải, Nam Kinh, Tô Châu, ta sẽ toàn lực ủng hộ ông, người bằng hữu của ta.
- Đây là vinh hạnh của ta. - Sa Vật Lược cười cảm kích nói với Thẩm Mặc: - Ta có thể quen biết đại nhân, đó thực sự là thánh mẫu chúc phúc, sự chiếu cố và trợ giúp của ngài và bằng hữu của ngài đối với ta, là điều ta suốt đời không thể báo đáp, chúa nhất định sẽ chúc phúc cho các người.
- Quen biết với ông cũng là niềm vinh hạnh của ta, thần phụ.
Nụ cười của Thẩm Mặc ấm áp như ánh sáng mặt trời, làm cho Sa Vật Lược khôi phục trấn định:
- Xin đại nhân chỉ điểm sai lầm.
- Kỳ thật cho tới nay ông đều làm rất khá.
Thẩm Mặc liền nhiệt tình bày mưu tính kế:
- Trước khi chưa được chấp nhận thì không thể vội vã hành động, phải trước tiên tạo được hình tượng tốt đẹp của mình. Hiện tại hình tượng cá nhân của ông xem như là lập được rồi. Mọi người đều biết, Sa Vật Lược là người tốt, trí giả, thân sĩ, nhưng lý giải đối với giáo phái của các ông thì còn xa mới đủ. Ông mà tùy tiện yêu cầu truyền giáo, cho dù hoàng đế của chúng tôi có nhân từ, sợ rằng các đại thần cũng sẽ không đáp ứng.
- Ý của đại nhân là bảo ta trước tiên lén lút một chút tuyên truyền bản giáo ư? - Sa Vật Lược hỏi.
- Không thể nhắc đến chữ 'giáo' được...
Thẩm Mặc doạ:
- Hiện tại người trong nước mẫn cảm lắm, ông lại là dị tộc, sợ rằng vừa nghe thấy ông tuyên truyền thì đã lập tức xách đi gặp quan phủ rồi.
- Vậy nên làm sao? - Sa Vật Lược có chút mơ hồ.
- Thánh nhân nói, đại âm nhược hi, đại thành nhược khuyết. - Thẩm Mặc bí hiểm nói: - Tuyên truyền cao minh nhất không phải là gào to giáo phái của mình lợi hại thế nào, mà là khiến mọi người tự động nhận thức được, ưu điểm của giáo phái các người.
- Ta hiểu được. - Sa Vật Lược kinh hỉ nói: - Đại nhân bảo ta là, sau này làm chuyện gì cũng phải giơ lên cờ hiệu của bản giáo?
- Đúng vậy.
Thẩm Mặc thản nhiên nói:
- Mặc dù ta không thể phê chuẩn ông truyền giáo, nhưng thân là quan viên chủ quản phương diện tôn giáo của Đại Minh, phê chuẩn ông lấy thân phận của đạo Thiên Chúa hoạt động ở kinh thành thì cũng không thành vấn đề.
Lại nói:
- Ông còn có thể lấy danh nghĩa sứ đoàn của Phật Lãng Cơ, kêu gọi không quá 50 người bạn tạm trú ở kinh thành...
50 người là hạn chế về nhân số của Đại Minh quy định sứ đoàn vào kinh, mà sứ đoàn sau khi vào kinh, tính huống ở lì không đi rất nhiều. Đây không phải là lạm dụng chức quyền, mà là xử lý linh hoạt trong phạm vi chức quyền, ai cũng không bới móc khuyết điểm được.
****
- Thật tốt quá. . .
Nghe được Thẩm Mặc ưu đãi, Sa Vật Lược vui mừng khôn xiết:
- Đại nhân ngài thực sự là thiên sứ hạ phàm.
Nếu không phải lễ tiết của thế giới Đông Phương không cho phép, ông ta rất muốn tiến lên ôm một cái.
- Vì giúp bằng hữu không nề chi mà. - Thẩm Mặc hùng hồn cười nói: - Nhưng tuyệt đối phải nhớ kỹ, đừng có tự mình truyền giáo. Thần phụ ông đương nhiên sẽ không, nhưng những người bọn sau này của ông khả năng nhất thời nóng ruột, làm ra việc gì không thể vãn hồi thì ta không dễ xử lý đâu.
- Đại nhân yên tâm, ta lấy danh nghĩa của thánh mẫu Maria phát thệ, ta sẽ chọn kỹ càng đồng bạn tiến kinh, nhất định sẽ ràng buộc họ. - Sa Vật Lược nặng nề gật đầu nói: - Sẽ không gây ra bất cứ phiền phức gì cho đại nhân.
Thẩm Mặc gật đầu cười nói:
- Rất tốt, ta tin tưởng ông.
Nói rồi đứng dậy, cất cao giọng nói:
- Được rồi, thần phụ, lo lắng của ông đã không còn, cơm chúng ta cũng ăn xong, không bằng chúng ta đến hoa viên tản bộ, trò chuyện về cái nhìn của ông đối với Đại Minh đi.
- Cầu còn không được.
Sa Vật Lược đã sớm ôm một bụng quan điểm và nghi vấn, ông ta biết hiện tại chính là cơ hội tuyệt hảo để giải nghi ngờ...Có thể nghe được kiến giải của vị quan lớn Đại Minh anh minh này, ngày sau tất nhiên sẽ có lợi rất lớn cho mình.
Hai người liền rời khỏi phòng tiếp khách, đi tới tiểu hoa viên tại hậu viện. . . Lễ bộ ít người, nha môn nhưng không nhỏ, các ti quan lại đều làm công tại tiền viện, toàn bộ hậu viện đều dành cho thượng thư và thị lang đại nhân, có vẻ xa xỉ hơn so với Hộ bộ, Lại bộ cực kỳ chật trội.
Bước trên con đường đá đầy là vàng, Thẩm Mặc nhẹ giọng hỏi:
- Ông tới Đại Minh cũng mấy năm rồi, không ngại nói một chút cái nhìn của ông đối với quốc gia này đi.
Rồi nhìn ông ta:
- Hiện tại ta không phải là quan viên triều đình, chỉ là một người bằng hữu của ông thôi, cho nên...
- Ta đương nhiên sẽ nói thật tình, kẻ nói dối sẽ không được lên thiên đường đâu. - Sa Vật Lược nghiêm mặt nói.
'Xem ra ta đã định trước phải xuống địa ngục rồi.' Thẩm Mặc không khỏi bi ai thầm nghĩ:
- Mời nói.
- Đây là một đế quốc vĩ đại có lãnh thổ rộng lớn, sản vật phong phú...
Thuyết pháp của Sa Vật Lược có chút khen ngợi quá đáng.
- Ta muốn nghe không chỉ là lời hữu ích.
Thẩm Mặc cũng không chấp nhận:
- Ông chỉ có nói chỗ tốt những năm gần đây, hiện tại ta muốn nghe chỗ không tốt...
Sa Vật Lược dù sao cũng là người phương Tây, tính tình ngay thẳng, không khéo che giấu, liền ăn ngay nói thật:
- Ta phát hiện bách tính và quan viên của Đại Minh phần lớn không có lý giải gì đối với thế giới hải ngoại, đến nỗi rất nhiều người cho rằng Đại Minh chính là toàn bộ thế giới, các phiên bang tiểu quốc còn lại chỉ nằm ở góc cạnh thế giới. Trong các tác phẩm các ngươi rất ít nhắc tới ngoại quốc, cho dù thỉnh thoảng có địa phương được đề cập thì cũng thường gọi chung là 'nơi hoang man'. Đương nhiên, đại nhân không giống. . .
Nói xong ông ta nhìn Thẩm Mặc, thấy y thần sắc như thường, ý bảo mình tiếp tục, liền nói tiếp:
- Kết quả dẫn đến họ tương đối bài xích và mâu thuẫn đối với các nhân sĩ ngoại lai như ta.
Hiếm khi có cơ hội nói hết, Sa Vật Lược cũng dứt khoát thổ lộ:
- Người Đại Minh đều coi toàn bộ người ngoại quốc là người không văn minh, không có tri thức, đồng thời còn dùng từ ngữ như vậy để xưng hô với chúng tôi.
Xem ra lòng tự trọng của vị thần phụ này vẫn bị thói khinh thị của người Đại Minh làm tổn thương không nhẹ.
Thẩm Mặc nhẹ giọng an ủi:
- Đại Minh bế quan tỏa cảng 150 năm, mấy thế hệ cũng chưa từng nhìn thấy người ngoại quốc, khó tránh khỏi có chút ngạc nhiên, nhưng xin tin tưởng ta, bách tính Đại Minh đều có giáo dục, đại đa số người vẫn lấy lễ đối đãi.
- Điều này ta hoàn toàn đồng ý. - Sa Vật Lược gật đầu nói: - Sau khi vượt qua xa lạ lúc ban đầu, chúng tôi cũng đã thành hảo bằng hữu, đều tranh nhau mời ta ăn cơm, hỏi cái này hỏi kia, hết sức thân mật mà hiếu kỳ.
Thoáng dừng lại mới nói:
- Ta phát hiện, người Đại Minh có một loại tính tình ngây thơ, một khi ý thức được hàng ngoại quốc có chất lượng rất tốt thì đều thích những thứ ngoại lai hơn cả những thứ của mình; một khi cho rằng quan niệm ngoại lai là chính xác thì triệt để phủ định truyền thống của mình. Ta cảm thấy thói tự đại và bài xích của họ là xuất phát từ việc bọn họ không biết trên thế giới còn có nhiều thứ tốt hơn, có nhiều khoa học và chân lý hơn.
Trong đình viện hết sức an tĩnh, chỉ có tiếng sột soạt khi giẫm chân lên lá cây phát ra, cùng giọng nói khàn khàn lại có chút gượng gạo của Sa Vật Lược:
- Hai năm nay ta dùng rất nhiều thời gian để học tập các kinh điển cổ đại của Trung Quốc, nhưng thứ ta nói thẳng, cũng không có thu hoạch gì, trái lại làm cho ta càng thêm. . . mê man.
- Vì sao mê man? - Thẩm Mặc khẽ thở dài nói.
- Ta phát hiện toàn bộ thư tịch được xã hội tán thành và phổ biến thì đều về phương diện đạo đức triết học, hơn nữa những sách này đều thiếu khuyết khái niệm quy tắc logic, cho nên khi tiến hành trình bày tại một số phương diện nào đó thì không chút nào suy nghĩ đến sự liên hệ nội tại giữa các nhánh của toàn bộ hệ thống, kết quả chỉ là một loạt cách ngôn và suy luận hỗn loạn.
Sa Vật Lược có chút áy náy nói:
- Những lời này nói có hơi nặng, nhưng cổ ngữ nói 'thương cho roi cho vọt', ta thật sự không thể lý giải, một quốc gia lớn thế này, tại lĩnh vực tri thức sao lại hỗn loạn như vậy chứ?
Thẩm Mặc gật đầu, ý bảo ông ta nói cho hết, thế là Sa Vật Lược nói tiếp:
- Hơn nữa tại một số phương diện khoa học như số học, thiên văn học, hình học cũng tồn tại lỗ hổng và thiếu sót nghiêm trọng. Ta đoán nguyên nhân có thể là tại Đại Minh chỉ có nghiên cứu triết học mới được coi là nghiên cứu học vấn, mới có khả năng được bổ nhiệm làm quan viên. Mà quan viên, hầu như là chức nghiệp được kính nể duy nhất tại Đại Minh, toàn bộ người tham dự vào trong đó đều được công nhận là đã đạt được đỉnh điểm của hạnh phúc. Kết quả dẫn đến không ai nguyện ý vất vả đi nghiên cứu số học hoặc là khoa học, trừ phi bởi vì các loại nguyên nhân mới đành phải vứt bỏ học nghiệp, mới có thể đi nghiên cứu số học và y học, những nghề nghiệp này cũng không được người kính trọng.
- Quan sát của ông rất tỉ mỉ...
Thẩm Mặc gật đầu nói:
- Đúng vậy, đây là bệnh trạng của xã hội.
- Ta cảm thấy bệnh căn ngay ở trên chế độ chọn lựa quan viên, trong mắt người phương Tây chúng tôi, 'chế độ khoa cử' là một một tổ chức nghiêm mật chưa từng có, hoàn toàn bao phủ lên hết các công trình vĩ đại của xã hội.
Sa Vật Lược ngả hai tay nói:
- Nhưng nó chỉ thi trình độ triết học của người dự thi, quan chủ khảo cũng chỉ tuyển ra từ trong số các nguyên lão triết học, chưa bao giờ tăng thêm một chuyên gia quân sự hoặc số học gia hoặc y sinh, càng không có các khoa học gia hiếm thấy tại Đại Minh.
Rồi ông ta tỏ vẻ không đồng ý:
- Tại Đại Minh, mọi người hình như đều cho rằng người am hiểu về triết học thì có thể làm ra phán đoán chính xác đối với bất luận vấn đề gì, nhưng trên thực tế, khác nghề như cách núi, họ cũng không thể đảm nhiệm được. Một quốc gia cần phải có nhân tài về các phương diện như kiến trúc, kế toán, quân sự, pháp luật. . . cộng đồng quản lý, mà không nên giao phó hết toàn bộ cho triết học gia nắm giữ.
- Nói rất đúng đấy.
Thẩm Mặc vẫn là lần đầu tiên nghe một người ngoại quốc tỉ mỉ quan sát Trung Quốc rất nhiều năm tới đánh giá quốc gia của mình. Sa Vật Lược nói có thể không được đầy đủ chính xác, nhưng thực sự khiến y có cảm ngộ rất sâu:
- Vậy ông cho rằng Đại Minh ta nên cải chính như thế nào?
- Ta cảm thấy đây không phải là vấn đề, quan viên của Đại Minh đều là học giả tinh thông triết học, điều này giúp cho họ có được phong độ và tu dưỡng cá nhân rất tốt, thích lắng nghe các quan điểm đề xuất từ lý tính, mặc dù họ có chỗ không đúng, nhưng chỉ cần có người có thể lý tính vạch ra cho họ, sau khi trải qua suy nghĩ lý tính, họ sẽ từ từ bị thuyết phục đích.
Sa Vật Lược dừng bước, nhìn Thẩm Mặc thật sâu:
- Cản trở lớn nhất để cho họ có thể thoát khỏi ràng buộc, lấy thái độ bình đẳng để đối đãi với thế giới không biết, đặc biệt là học vấn bên ngoài của triết học.
- Không sai. - Thẩm Mặc gật đầu, trầm giọng nói: - Vậy nên bài trừ những cái ràng buộc đó thế nào đây?
- Chỉ có ánh sáng của khoa học. - Sa Vật Lược gằn từng chữ.
- Nói rất đúng. - Thẩm Mặc gật đầu nói: - Khoa học, đây quả thật là thứ Đại Minh yêu cầu nhất.
Sa Vật Lược đặt tay phải lên ngực trái, khom lưng thật sâu với Thẩm Mặc và nói:
- Giê xu giáo hội nguyện tận chút sức lực, phái học giả chính trực thành khẩn hiệp trợ đại nhân truyền bá ánh sáng của khoa học.
Thấy ông ta trang nghiêm như vậy, Thẩm Mặc cười rộ lên nói:
- Ta đại biểu cá nhân, nhiệt liệt hoan nghênh, tương lai gặp phải trắc trở thì cứ việc tới tìm ta.
Hai người rất rõ ràng, đây là một việc đôi bên theo như nhu cầu, lưỡng hảo hợp nhất, nhưng đều tâm chiếu bất tuyên.
- Có những lời này của đại nhân, ta càng có thêm tự tin hơn rồi.
Sa Vật Lược hài lòng cười ra tiếng, nói xong từ trong tay áo lấy ra một cái hộp nhỏ mặt nhung thiên nga, dâng tặng cho Thẩm Mặc:
- Đây là chút tâm ý nho nhỏ, không biểu lộ hết được kính ý.
Thẩm Mặc sửng sốt rồi mới kịp phản ứng, thầm nghĩ lão tây này ở Trung Quốc thời gian dài cũng học được tặng lễ rồi, y không khỏi mỉm cười nói:
- Giữa hai ta đâu cần làm thế này?
- Đây là Giê xu giáo hội tặng cho đại nhân. - Sa Vật Lược giải thích: - Vì cảm tạ sự chăm sóc của đại nhân đối với bỉ hội, một chút tâm ý mà thôi, xin đừng chối từ.
Thẩm Mặc bình thường sẽ không nhận quà tặng, nhưng thái độ của lão tây này rất kiên quyết, y nhún nhường vài lần cũng không được, đành phải nhận lấy trước, thầm nghĩ chốc nữa sẽ bảo người kiếm cái khác tặng cho lão.
***
Tiễn bước Sa Vật Lược đi rồi Thẩm Mặc trở lại phòng Thiêm áp, mở cái hộp nhỏ ra xem, thấy là một chiếc đồng hồ bỏ túi vỏ cứng chạm trổ bạc, mặt bằng thủy tinh tự nhiên, đế lót vải gấm màu lam. Có thể tại niên đại này thấy được một chiếc đồng hồ bỏ túi to bằng lòng bàn tay, lục trùng kích đối với Thẩm Mặc có thể nghĩ.
Thẩm Mặc cầm lấy chiếc đồng hồ tỉ mỉ quan sát nó, thấy biểu hiện trên mặt đồng hồ là tình cảnh một người thả câu bên bờ sông một trấn nhỏ, một người độc bộ đầu cầu. Thiên nga bơi lôi trên mặt hồ, hai bờ sông là đài quan sát, giáo đường, thành nhỏ, toà tháp, nhà, gò đất và hàng liễu rủ, đủ loại phong tình cảnh vật rõ ràng trước mắt, như với tay có thể chạm. Trên vòng đồng mặt ngoài đồng hồ có hoa tu líp Hà Lan, cùng hoa văn chạm bằng thủ công. Đồng hồ có khắc chữ số La Mã để tính thời gian, chiếc kim đồng hồ bằng chất thép đang im lặng qua lại. Quả là một tác phẩm nghệ thuật hoàn mỹ...
Thẩm Mặc chấn động rất sâu, trong lòng thì lại rất đỗi ngạc nhiên. . . Lẽ nào công nghệ cơ giới của Châu Âu đã tiên tiến đến loại trình độ này rồi? Cảm giác nguy cơ tràn ngập trong lòng, khiến lòng ham muốn của y giảm mạnh. Thật ra Thẩm Mặc không biết, cho dù tại Châu Âu, đây cũng chỉ có thể xem như là một sản phẩm thủ công mỹ nghệ mà thôi, cự ly cách sản xuất công nghiệp chân chính còn phải vài trăm năm nữa.
- Đại nhân. . .
Vương ở ngoài cửa khẽ lên tiếng gọi, đánh thức Thẩm Mặc từ trong thế giới tinh thần, vô ý thức bỏ chiếc đồng hồ vào trong ngăn kéo, y khẽ nói:
- Chuyện gì.
- Ti Chủ khách lang trung Thôi Tông Nghiêu cầu kiến.
- Mời vào.
Ngay sau đó chẳng mấy chốc, một quan viên ngũ phẩm tuổi trạc 40 từ bên ngoài vào, cung kính hành lễ:
- Tham kiến bộ đường.
Thẩm Mặc ôn hoà cười nói:
- Mời Thôi đại nhân ngồi, dâng trà.
- Đa tạ bộ đường.
Thư lại bưng trà lên, Thôi Tông Nghiêu lần thứ hai cảm tạ. Hắn biết Thẩm Mặc không thích dài dòng, liền đi thẳng vào chủ đề:
- Có đặc phái viên của nước Lữ Tống tại Nam Dương đưa quốc thư cho ti Chủ khách, yêu cầu triều kiến.
(Ti Chủ khách chủ quản sự vụ ngoại giao)
- Lữ Tống. . .
Thẩm Mặc lẩm nhẩm địa danh này.
- À, đó là một đảo quốc tại Nam Dương.
Thôi Tông Nghiêu lại cho rằng y không biết địa phương này nên vội vàng giải thích:
- Năm đầu Hồng Vũ, từng tiếng cống xưng phiên, triều ta cũng sai quan đưa chiếu phủ dụ cho nước này. Tới năm Vĩnh Lạc, tổng cộng tiến cống năm lần, sau đó lâu không tới, không biết lần này đến đây là có mục đích gì.
Nói đoạn dâng lên quốc thư màu xanh nhạt.
- Đặc phái viên đó hiện đang ở đâu? - Thẩm Mặc tiếp nhận, nhìn lướt qua rồi trầm giọng hỏi.
- Đang đợi hồi văn tại Thượng Hải. - Thôi Tông Nghiêu nói: - Chấp thuận hay không vẫn cần do đại nhân định đoạt.
- Ừm.
Thẩm Mặc thản nhiên nói:
- Lệ cũ trước kia thế nào?
- Thường là không được yết kiến.
Thôi Tông Nghiêu cười khổ nói:
- Nhất là tình cảnh hiện tại, nói thật chứ, chúng ta thật chịu không nổi.
Ngoại sứ đến đây thường đều là triều cống. Cái gọi là triều cống, chính là phiên quốc vào triều cống hiến thổ sản. Nói là tới tiến cống tặng lễ, nhưng thật sự hưởng không nổi, bởi vì Minh triều tự xưng là thiên triều thượng quốc, thường thường cấp cho hồi lễ thập bội, thậm chí gấp trăm lần. . . Kết quả rất nhiều tiểu quốc thấy được chỗ tốt, đều hăng hái đến đây 'triều cống', kỳ thật không khác gì lừa gạt.
Mặc dù Minh triều đất rộng của nhiều nhưng cũng không chịu nổi, cho nên nghiêm ngặt quy định tư cách và chu kỳ nhập cống, cùng với quy mô của cống đoàn, lúc này mới giảm chi tiêu xuống...Kết quả rất nhiều nước phụ thuộc vừa thấy không có lợi liền không tới cửa nữa, tỷ như Lữ Tống chính là loại tình huống này. Sau đó Minh triều lại thi hành bế quan toả cảng, quốc lực cũng bắt đầu suy thoái, thế là lại thi hành thêm nhiều một chuyện không bằng ít một chuyện, thường xuyên lấy 'cống phi kỳ', 'cống phi đạo' hoặc 'cống bất hợp pháp' mà khước từ, hiện tại vừa thấy là phiên quốc hơn 100 năm chưa đến thăm, Thôi lang trung liền vô ý thức muốn đẩy ra ngoài.
Thẩm Mặc cầm quốc thư nhìn hai lần, rồi lắc đầu nói:
- Cộng thêm thông dịch mới 10 người, hiển nhiên cái này không phải là nhập cống.
Thôi Tông Nghiêu quả thật không chú ý tới điểm này, nhẹ giọng hỏi:
- Vậy sẽ là cái gì đây?
- Không quản là cái gì, người ta sẽ không từ vạn dặm tới đây.
Thẩm Mặc nhìn sang hắn, chậm mà kiên định nói:
- Hơn nữa đây là quốc gia đầu tiên từ Nam Dương đến đây triều kiến từ sau khi mở hải cấm, có ý nghĩa quan trọng mà sâu xa, cũng không thể khước từ không gặp.
Mặc dù không làm rõ, cái gì là ý nghĩa 'quan trọng mà sâu xa', nhưng nếu bộ đường đã nói thế thì nhất định đúng rồi, dù sao thì đến lúc đó người đến sẽ có ti Chủ khách tiếp đãi thôi, lăn tăn nhiều làm gì? Thế là hắn thống khoái đổi ý nói:
- Bộ đường nói đúng, là thuộc hạ suy nghĩ không chu toàn.
Thẩm Mặc cũng lười nói tỉ mỉ với hắn, liền nói:
- Thế thì việc này toàn quyền giao cho ngươi phụ trách.
- Nhưng mà, lộ tuyến, nhân số, thời gian nhập cống. . .Việc này từ trước đến nay đều là bộ đường đại nhân quyết định.
Thôi Tông Nghiêu lúng túng, thấy sắc mặt Thẩm Mặc có chút không hài lòng, vội vàng sửa lời:
- Đương nhiên, đại nhân vội vàng, thuộc hạ làm thay cũng là điều cần phải. Hạ quan sẽ viết thành điều trần rồi đưa cho đại nhân xem.
- Ừm.
Lúc này Thẩm Mặc mới gật đầu, lại nói:
- Sau đó ti Chủ khách phải coi trọng các quốc gia phiên thuộc tới đây, tình huống cơ bản, động thái mới nhất của họ, đều phải kịp thời thu thập, thành lập hồ sơ, để mà kịp thời làm rõ. Đối đãi với đặc phái viên của các quốc gia cũng đừng chỉ bày ra tư thái của thiên triều thượng quốc, ăn thiệt thòi còn khiến người ta chê cười.
Thôi Tông Nghiêu nào biết, Thẩm Mặc vừa mới trò chuyện qua với người nước ngoài, tinh thần bị kích thích. Thầm nghĩ, cái quái gì thế này, sao lúc nghĩ cái này lúc nghĩ cái kia vậy? Hắn chỉ có thể khúm núm đáp ứng.
- Đừng có mà trở về lại quên ngay, trước hết bắt đầu từ Lữ Tống đó đi...Tháng sau báo cáo tiến độ cho bản quan.
Thẩm Mặc thuận tay viết vào trong bản ghi chép, đem mệnh lệnh trong miệng biến thành nhiệm vụ cứng rắn.
- Vâng...
Thôi Tông Nghiêu vẻ mặt cầu xin nói, ông trời ơi, nhiệm vụ lớn lao cỡ nào chứ, ngẫm lại cũng khiến chán nản rồi.
***
Thẩm Mặc không phải là bị Sa Vật Lược nói cho thẹn quá thành giận, rồi trút giận lên thuộc hạ, mặc dù quả thật rất bực nhưng y không phải là loại người tùy tâm sở dục, mỗi một mệnh lệnh hạ xuống cũng đều có thâm ý.
Vì sao phải thu thập tình báo của Lữ Tống, bởi vì y muốn cho triều đình biết, nơi đó xảy ra cái gì -- ý tại ngôn ngoại, Thẩm Mặc đối với tình huống nơi đó cũng như ngón tay và bàn tay.
Lữ Tống, chính là đảo lớn nhất trong quần đảo Philippines thuộc thời đại trước kia của Thẩm Mặc, nằm ở vùng phía Đông Nam Châu Á, phía Tây nằm kề Nam Trung Quốc Hải(Biển Đông), Đông đối diện Thái Bình Dương, nằm hướng nhau với Đài Loan, sản vật phì nhiêu, vị trí địa lý hết sức ưu việt. Tống Nguyên tới nay, thương thuyền của Trung Quốc thường đến đó mậu dịch, bản triều càng có không ít bách tính Đại Minh vì tránh né sưu cao thuế nặng của quan phủ mà cả nhà dời tới định cư. . . Quốc vương hiện tại của Lữ Tống, Raja Sulaiman là một vị quân chủ tương đối thông suốt nhân từ, hết sức hoan nghênh đối với các di dân của Minh triều chịu khổ nhọc, nắm giữ kỹ thuật tiên tiến, cho phép họ định cư tại thủ đô, cũng dành cho ưu đãi. Điều này cũng dẫn đến địa phương Hoa Kiều càng ngày càng nhiều. . . Căn cứ theo số liệu trên tay Thẩm Mặc, số di dân Trung Quốc ở tại thủ đô Manila của nước Lữ Tống đã vượt quá 2 vạn hộ, trở thành địa phương có dân tộc thiểu số lớn nhất.
Nhưng Trung Quốc có câu ngạn ngữ, đó là 'Thất phu vô tội, hoài bích có tội', vị trí địa lý của Lữ Tống quá ưu việt, nhất là tại Đại Hàng Hải Thời Đại, nó là trạm trung chuyển tự nhiên giữa Châu Á và Nam Mỹ, cũng thuận lý thành chương trở thành mục tiêu muốn chinh phục của người Tây Ban Nha -- đệ nhất cường quốc trên biển với dã tâm bừng bừng...Họ đã chiếm lĩnh Nam Mỹ, cũng đang dã tâm bừng bừng muốn nhúng chàm Châu Á, biến Nam Thái Bình Dương thành Nội Hồ của Tây Ban Nha.
Nhưng dựa theo hai điều khế ước đã lập trước mặt giáo hoàng, kinh tuyến lấy đông thuộc Bồ Đào Nha, tây thuộc Tây Ban Nha, lẽ ra Tây Ban Nha không thể nhúng chàm thế giới phương đông. Tuy nhiên điều này đối với quốc vương Philip II của Tây Ban Nha thì tuyệt đối không là vấn đề. Ông ta căn cứ vào địa cầu hình tròn mà đổi mới lý luận, hạ quyết tâm muốn lợi dụng kẽ hở này. Ông ta mệnh lệnh tổng đốc Mexico tổ chức đội tàu cố đi về hướng tây, cuối cùng cũng đến phương đông -- đảo Cebu thuộc trung bộ của quần đảo Lữ Tống. Tại đây Bắc thượng có thể đến Lữ Tống, Nam hạ có thể thông tới đảo Mindanao, trên đảo có cảng hiện đại, sản vật lương thực sung túc, là một địa phương tốt tiến khả công thối khả thủ, vì vậy người Tây Ban Nha xem nó như là điểm thực dân đầu tiên tại Châu Á.
Lúc đầu, ý đồ của người Tây Ban Nha là lấy cách thức ôn hoà thành lập quan hệ với đảo dân, nhưng sau khi thất bại lập tức lộ nguyên hình, quyết định sử dụng vũ lực cường công, đội viễn chinh đã tập trung toàn bộ đại pháo mãnh liệt nã vào thôn trang của cư dân địa phương, đồng thời phái ra một đội binh sĩ dưới màn yểm hộ của lửa đạn mạnh mẽ lên bờ. Các đảo dân đã tiến hành chống lại, song trước mặt ưu thế hỏa lực của người Tây Ban Nha vẫn bị ép lui đến biển. Sau khi người Tây Ban Nha xây dựng cứ điểm và công sự rồi mới vừa đấm vừa xoa xử lý các thôn dân rút lui, một mặt tuyên bố không truy cứu hành vi chống lại của đảo dân, mặt khác lại biểu thị muốn nghiêm phạt các đảo dân khác tiếp tục không về, cũng sẽ hủy diệt nhà và hoa mầu của họ. Tháng 5 năm Gia Tĩnh thứ 43, các đảo dân trở về gia viên bị ép ký kết điều ước với người Tây Ban Nha, thừa nhận quyền thống trị của Tây Ban Nha.
Sau khi đã huyết tẩy tòa thành Muslim của hai đảo, người Tây Ban Nha triệt để chiếm lĩnh Cebu, họ lập tức bắt tay vào tìm kiếm đường biển về Mexico, sau khi đi tới đi lui xác định đường biển, chi viện đến từ Mexico liền đến cuồn cuộn không ngừng. Bọn họ đối mặt với lựa chọn phương hướng chiến lược, tiếp tục mở rộng thế lực -- là Bắc thượng chinh phục Trung Quốc, hay là Nam hạ tranh đoạt quần đảo hương liệu với người Bồ Đào Nha. Nếu như nam hạ, như vậy Cebu có thể trở thành trung tâm cứ điểm của họ. Nếu như bắc thượng, thì yêu cầu đến Manila tại phía Bắc đảo Lữ Tống. Bởi lúc này hàng loạt hương liệu tiến vào Châu Âu, giá trị của hương liệu cũng không lớn nữa, huống hồ theo báo cáo đảo Lữ Tống cũng không có hương liệu, hơn nữa họ càng hy vọng mở cánh cửa của Trung Quốc, chinh phục được Châu mỹ và Châu Á đã làm cho lòng tin của người Tây Ban Nha cực độ bành trướng, cho rằng người Trung Quốc cũng không khác gì người Anh-điêng, chinh phục họ sẽ không phí sức lực gì. Bởi vậy họ không muốn phát sinh xung đột với Bồ Đào Nha tại phía Nam, cuối cùng quyết định phát triển về hướng bắc -- xâm chiếm quần đảo Lữ Tống, sau đó coi đây là bàn đạp để tiến công Trung Quốc.
(Quần đảo hương liệu là biệt xưng của đảo Maluku, gồm hai đảo nhỏ là Ternate và Tidore. Vì nơi đây có trồng cây đinh hương)
Người Tây Ban Nha lòng muông dạ thú, đã sớm lộ rõ khắp thiên hạ, Raja Sulaiman quốc vương Lữ Tống, một mặt tích cực tổ chức phòng ngự, một mặt tiếp thu kiến nghị của đại thần, cầu viện với mẫu quốc Đại Minh vốn đã lâu không liên hệ. Vừa rồi theo như lời Thôi lang trung nói thì chính là sứ đoàn Lữ Tống đến đây cầu viện.
***
Qua vài ngày, đảo mắt đã vào tháng 10. Thẩm Mặc lại không thể không chuyển ánh mắt từ Nam Hải xa xôi trở lại kinh thành. . .
Trận gió Tây Bắc cuốn đất cát lá khô bay đầy trời, cũng thổi tới tiếng còi báo động từ biên tái.
'Hồ Lỗ mỗi năm vào cuối thu, ngựa béo tất sẽ lại quấy nhiễu biên cương', từ lâu đã thành tiết mục kéo dài không dứt, tuần hoàn trình diễn của Đại Minh. Lại bởi vì thiên tử thủ biên giới nên cũng khó tránh khỏi 'Đế kinh nhiều lần thấy khói báo động'. Bách tính của kinh thành cũng đã quen hàng năm vào lúc này thấy một con khoái mã cắm lá cờ nhỏ màu lửa đỏ trên con đường lớn gào thét chạy đến gào thét mà đi, thậm chí ngay cả giới nghiêm của kinh sư cũng không hoang mang.
Nhưng lần này họ thực sự sợ rồi, bởi vì lão ma đầu Yêm Đáp đã đích thân tới. Có người nói dưới trướng có 10 vạn thiết kỵ, quy mô to lớn, rất nhiều năm cũng chưa nghe nói qua.
Ngày 22/9, Yêm Đáp công hãm Thạch Châu, đồ thành, nam nữ bị giết hơn 5 vạn người, đốt cháy nhà cửa ba ngày không dứt, sau đó qua những nơi Giao Thành, Văn Thủy. Lại có bộ Thổ Man của Sát Cáp Nhĩ xâm chiếm Kế trấn, qua những nơi Xương Lê, Phủ Ninh, Nhạc Đình, Lư Long, cho đến Loan Hà. Những nơi đi qua, chém giết đốt phá không tính hết, chấn động cả kinh sư.
Một ngày tháng 10, kinh sư giới nghiêm, lệnh Ngũ thành ngự sử gia tăng kiểm tra, tuần thương Ngự sử chỉ huy vận tào lương vào thành. Ngày kế, thiên tử tảo triều, lệnh lục bộ cửu khanh thương nghị quân sự.
(Ngũ thành ngự sử, quan tuần tra năm địa khu đông, tây, nam, bắc, trung bên trong kinh thành.)